Το φιλόδοξο εξοπλιστικό πρόγραμμα που ανακοίνωσε ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν, παρά τα νέα χαρακτηριστικά του, δεν αποτελεί μια νέα συζήτηση ή μια δομική αλλαγή κατάστασης. Δεν είναι άλλωστε μόνο η Τουρκία που σχεδιάζει και υλοποιεί ένα αντίστοιχο πρόγραμμα. Στην Ε.Ε., η Πολωνία, αλλά και η Γερμανία πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις στον τομέα της άμυνας, ενώ και η ίδια η Ενωση κάνει βήματα προς την αμυντική ολοκλήρωση, μεταξύ των οποίων και το νέο χαρτοφυλάκιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Από τη στιγμή που ο διακρατικός πόλεμος, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, είναι ξανά στην Ευρώπη, δεν θα μπορούσε να μην υπάρξει αυτή η στροφή στην άμυνα. Η ίδια η Ελλάδα, άλλωστε, τα τελευταία χρόνια υλοποιεί ένα φιλόδοξο αμυντικό πρόγραμμα με αιχμή του δόρατος τις προμήθειες νέων αεροσκαφών και φρεγατών, αλλά και με τον σχεδιασμό της αντιπυραυλικής ασπίδας κ.λπ.
Κάπου εκεί όμως τελειώνουν οι ομοιότητες και αρχίζουν οι ιδιαιτερότητες της Τουρκίας. Οι οποίες αποτυπώνονται τόσο σε σχέση με χώρες όπως η Γερμανία και η Πολωνία, αλλά και η χώρα μας. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε πως η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν διαφορετικές στρατηγικές κουλτούρες, με το ζήτημα της απειλής και της χρήσης σκληρής στρατιωτικής ισχύος να αποτελεί πιθανότατα τη χαρακτηριστικότερη περίπτωση αυτής της διαφοράς.
Με την οπτική των ρεαλιστών, τις τελευταίες δεκαετίες οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας έχουν τη μορφή ενός διλήμματος ασφαλείας, με τις δύο χώρες και κυρίως την Ελλάδα να προσπαθεί να υπερβεί αυτό το δίλημμα. Μέρος του διλήμματος ασφαλείας είναι και ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών με την πλέον αρνητική μορφή του, την ένταξη δύο χωρών σε μια κούρα εξοπλισμών (arms race). Σήμερα δεν βρισκόμαστε σε μια κατάσταση κούρσας, αλλά θα πρέπει να είμαστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί γι’ αυτόν τον κίνδυνο.
Ποιες είναι λοιπόν οι προκλήσεις από το νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα της Τουρκίας για την Ελλάδα και πώς πρέπει αυτή να απαντήσει; Η Ελλάδα, ιδιαίτερα μετά τις κρίσεις των Ιμίων και της υπόθεσης Οτσαλάν, έχει επιλέξει την επένδυση σε ένα μείγμα εσωτερικής –ενίσχυσης δηλαδή των αποτρεπτικών δυνατοτήτων της– και εξωτερικής –αξιοποίηση των διεθνών οργανισμών και θεσμών– εξισορρόπησης της Τουρκίας. Αυτή η προσέγγιση θα παραμείνει ο βασικός μοχλός διαχείρισης της Τουρκίας. Η Ελλάδα είναι μια χώρα establishment, δεν επιδιώκει τη σύγκρουση και έχει μια εξωτερική πολιτική αρχών και κανόνων.
Οι προκλήσεις επηρεάζουν δύο βασικά σημεία: α) τη φύση του αμυντικού προγράμματος της Ελλάδας, που μπορεί να αναπροσαρμοστεί και β) την εγχώρια αμυντική βιομηχανία, για την ενίσχυση της οποίας πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά βήματα.
* Ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι δρ Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών, κύριος ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ.
